Św. Józefowi Kalasancjuszowi zawdzięcza się pierwszą próbę stworzenia szkoły elementarnej. Według historyka Ludwika von Pastora, jemu przysługuje miano fundatora pierwszej powszechnej szkoły bezpłatnej w Europie.
Jest oczywiste, że przed Kalasancjuszem byli teoretycy pedagogiki, wychowawcy i statystycy, tak katoliccy jak protestanccy, prawdziwie zaniepokojeni problematyką wychowania. Ale teoretycy nigdy nie przekroczyli granicy litościwych i użytecznych refleksji czy rozważań teoretycznych. Szczególnie protestanci - nie wyłączając Lutra i statystyków saskich - bardzo szybko porzucili swoje początkowe inicjatywy nie posiadając dostatecznego zacięcia życiowego.
Szkoły Pobożne Kalasancjusza przeciwnie, wypełniały doskonale swoje zadania: były "uniwersalne, bezpłatne i obowiązkowe".
To prawda, że jego szkoły nie przygotowywały do studiów wyższych i uniwersyteckich, przynajmniej nie do wszystkich, ale starały się o rozszerzenie horyzontów intelektualnych i duchowych wychowanka, orientując go ku humanistycznej kulturze literackiej i doskonaląc jego wiedzę w obrębie nauk pozytywnych.
Dzięki temu programowi Kalasancjusz osiągnął to, iż jego uczniowie mogli zatrudniać się w zawodach niedostępnych dla tych, którzy zdobyli jedynie elementarną kulturę swej epoki. Nadto najbardziej zdolni i ekonomicznie lepiej sytuowani mogli kontynuować swoje studia bez tylu trudności