W poniższych zasadach odbija się duch św. Józefa Kalasancjusza. Czytając je, należy mieć świadomość, że jeszcze kilkadziesiąt lat temu w sali szkolnej była w użyciu dobra pałka (w Anglii do dzisiaj), a metodami prostymi i skutecznymi nikt sobie głowy specjalnie nie zawracał...
Cierpliwość i serdeczność
Wychowanie to dzieło cierpliwości i miłości. Tak postępowanie jak i słowa to poświadczają:
Problem wychowania jest tak ważny, że wymaga fachowców obdarzonych miłością i ogromną cierpliwością. Z wytrwałą cierpliwością i serdecznością przykładajcie się do udzielania uczniom wszelkich cnót. Traktujcie wszystkich uczniów łagodnie, w taki sposób, aby zrozumieli, że z całego serca pragniecie ich pożytku. Starajcie się zbliżyć do uczniów, ukazując im bardziej jak ojciec niż surowy sędzia. Pamiętajcie, że znajdujecie się wśród dzieci i młodzieży i bądźcie raczej przystępni w udzielaniu rad niż rygorystyczni w nakazach. Nie zapominajcie łączyć autorytetu z roztropnością i mądrością.
Metoda prosta i skuteczna
Miłość do dzieci i otwartość umysłu doprowadziły Kalasancjusza do stosowania nauczania zindywidualizowanego, obok nauczania aktywnego. Jego słowa są kategoryczne: Nie wszyscy uczniowie mogą kształcić się w ten sam sposób. Nie wszyscy mogą podążać tym samym krokiem. Jest właściwe poznać zdolności każdego z nich. Dzielił społeczność uczniowską na małe grupy, i starsi oraz bardziej zaawansowani pomagali - w ramach tej samej klasy - opóźnionym. A nawet wygłaszał małe konferencje w świątyni i w sali: Nauczyciele będą wyjaśniać jakiś punkt (nauki chrześcijańskiej) co tydzień w wyznaczonym dniu. Ponadto na ten temat dzieci będą miały wykład publiczny w naszych kościołach bądź w innym miejscu, które przełożony uzna za odpowiedni, w niedziel i uznane święta, dla większej chwały Boga i pożytku bliźniego.
Metoda doskonalsza od innych
Był zawsze otwarty na najlepsze i najbardziej skuteczne metody. On sam promował rozwój dydaktyki powierzając w ręce Galileusza grupę pijarów (sic!), wydając pierwszą gramatykę łacińską w języku włoskim. Zrewolucjonizował system kar obowiązujących w szkole za jego czasów (ograniczając je prawie do zupełnego zniesienia). Zachęcał swoich zakonników do stałego doskonalenia się, bez wytchnienia: Tak w nauczaniu gramatyki, jak w jakiejkolwiek innej nauce jest ważne, dla pożytku uczniów, aby wychowawcy użyli metody łatwej, użytecznej, i jeśli to tylko możliwe, krótkiej. Jest konieczne wybranie najlepszego spośród ludzi bardziej doświadczonych w przedmiocie. Ojciec Giovanni Francesco rozpoczął nauczanie nowej gramatyki czterech współtowarzyszy po to, aby jeśli okaże się łatwa i użyteczna, służyła w naszych szkołach do pomocy uczniom, którzy nie mogą poświęcić więcej lat nauce języka łacińskiego.